ENFLASYONUN ŞİRKETLER ÜZERİNDEKİ ETKİSİ VE DEFTER KAYITLARINDA ENFLASYON MUHASEBESİNİN SON DURUMU

Egemen Erol – Mali Müşavir

Son dönemlerde sürekli konuşulan ve her gün karşılaştığımız soruların başında gelen enflasyon sonucu oluşan kar, muhasebe defterleri üzerindeki etkisi, enflasyon muhasebesi nerede sorusunun cevabı…

Yüksek enflasyon dönemlerinde faaliyet gösteren firmaların mali tablolarında yer alan karları, gerçeği yansıtan karlarından çok üstünde olacağı için hayali kar rakamları ortaya çıkmaktadır. Ortaya çıkan bu hayali kar rakamları, özellikle kurumlar vergisinin hesaplanmasında şirketler açısından olumsuz etkilere sebep olmaktadır. Bu tarz durumlarda şirketlerin ödemiş oldukları kurumlar vergisi için enflasyon vergisi ifadesi kullanılmaktadır. Ödenen bu yüksek vergiler şirketlerin öz kaynaklarını olumsuz olarak etkileyebilmektedir.

Enflasyonun diğer etkilerinden biri, bilançolarda işletmenin ekonomik değerini yansıtmamaktadır. Duran varlıklar ve stoklar yüksek maliyet değerleri ile kaydedilmekte olup, bu rakamlar varlıkları yenileme maliyetinin altında kalmaktadır. Gelecekte ihtiyaç duyulacak sermaye miktarını tahmin etmek zorlaşmakta ve bu işletmenin borçlanmaya yönelmesine neden olmaktadır. Bu durum da işletmenin riskli bir işletme olmasına yol açmaktadır. Gerçek ekonomik performans tespit edilemediği için hatalı vergi politikalarına neden olur ve bu durum ise mali, sosyal, politik anlamda sorunlara yol açar.

Enflasyon düzeltmesi ise gerçek durumu yansıtmayan mali tabloların, gerçek durumu yansıtır hale gelmelerini sağlamak üzere yapılan bir işlemdir. Vergi usul kanununda bu tanım, “parasal olmayan kıymetlerin enflasyon düzeltmesinde dikkate alınacak tutarlarının düzeltme katsayısı ile çarpılması suretiyle mali tablonun ait olduğu tarihteki satın alma gücü cinsinden hesaplanması” olarak açıklanmıştır. Mali tablolarda yer alan hesaplar, parasal olan ve parasal olmayan kıymetlerdir. Bu hesaplarda yer alan değerlerin bugünkü fiyatlar ile mali tablolarda gösterilmesinin sağlanması için emtia stokları, bina, arsa, makine, demirbaş gibi her türlü duran varlıklar, amortismanlar, sermaye, yasal yedekler gibi hesaplar enflasyon düzeltmesine tabi tutulur.

Enflasyon düzeltmesi şartları ve vergi usul kanunu uyarınca kazançlarını bilanço esasına göre tespit eden gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin fiyatlardaki artışın son üç hesap döneminde % 100’den ve içinde bulunulan hesap döneminde % 10’dan fazla olması halinde enflasyon muhasebesine tabi tutmaları gerekmektedir.

Enflasyon düzeltmesi uygulaması ilk olarak 2003-2004 yıllarında yapılmış olup, izleyen yıllarda kanunda sayılan şartların oluşmaması nedeniyle herhangi bir uygulama bugüne kadar yapılmamıştır. Ancak 2021 yıl sonu itibari ile kanunda belirtilen şartlar oluşmuş bulunmaktadır. Bununla birlikte enflasyon düzeltme işlemlerinin yoğun işlem ve zaman gerektirdiği düşüncesiyle 7352 sayılı kanun ile bir düzenleme yapılmış ve enflasyon düzeltmesi uygulaması 31.12.2023 tarihine ertelenmiştir.

1. 2. ve 3. Geçici vergi dönemleri hariç sadece 31.12.2023 tarihi mali tablolar için uygulanacaktır. 2023 hesap dönemi vergiye tabi kazancı ile ilişkilendirilmeyecektir. 2024 yılında şartların gerçekleşmesi halinde düzeltme neticesinde ortaya çıkan kar ve zararlar söz konusu yılı doğrudan etkileyecektir.