KENDİNİ BEĞENME

Mustafa Arı

Rabbimiz Lokman Suresi’nin 18. ayetinde şöyle buyuruyor: “Allah, kendini beğenip övüneni sevmez.”

Çalışma veya fiillerden sonra yapılan övgüye de medih denir. Bunun aksi ise zemmetmektir. Zem etmek başkalarının aleyhinde uygun görülmeyen sözlerin ifade edilmesi ve onun kötü olarak bilinen yaptığı işlerin açığa çıkartılmasıdır.

Kişileri överken dikkat edilmesi gereken hususlar vardır diye düşünüyorum. Övgüde aşırıya kaçıp yalan katmamak. Söylenen söze riya karıştırmamak. Zalimleri, fasıkları, halkı aldatanları, kendi çıkarı ve menfaati için insanları kullananları, davasını satanları, haramla iştigal edenleri, fuhuşu meşrulaştıranları övmemek, insanları yüzüne karşı övmemek gerekir.

Tanıdıklarını methü sena etme yarışına girenler, tanıdıklarıyla övünenler, takımlarıyla övünenler, partileriyle övünenler, atalarıyla övünenler, şeyhleriyle övünenler, malıyla, mülküyle, evladı ile övünenler, yalanlarıyla, sahtekarlıklarıyla, iftiralarıyla, hakaretleriyle övünenler, ilmiyle, eldeki bilgiyle övünenler, giyim kuşamıyla, giydiği markayla, kullandığı malzemenin kalite ve markasıyla övünenler var.

Bazıları kendi kendini över, “bunu yalnız ben yapabilirim, ben olmasaydım bu olmazdı” veya “şöyle böyle olurdu” diyen var. Bazıları da başkalarının yaptıklarını överek övünmeye çalışır, kendini rahatlatır.

Peygamber Efendimiz: “Onu bunu medhedip duranları görünce yüzlerine toprak saçınız.” buyurarak, bu tür bir medhe kalkışanın, aşağılayıcı bir sonuçla karşılaşacağını bildirmiştir.

Kimileri de birbirini övme yarışına girer.

Bazıları da birilerini övmek için adamın yapmadığını yaptı göstermeye çalışır, söylemediğini söyledi ya da konuştu diyerek, olumlu işlerde o ne derse o, onun haberi olmadan kuş uçmaz der. Her olumlu yapılanı, övdüğü kişiye mal etme hastalığına yakalanmıştır.

Peygamber (s.a.v.): “Andolsun ki siz onu (kibre sevk ederek) helak ettiniz veya bu adamı sırtından bıçakladınız.” buyurmuştur.

Övünmek zararlı olduğu gibi övülmeyi sevmek de zararlıdır ve felakettir. Hadis-i Şerif’te; “Övülmeyi sevmek, insanı kör ve sağır eder. Kusurlarını görmez olur. Doğru sözleri, verilen nasihati işitmez olur.” buyrulmuştur.

İmamı Gazali: “Alimin afeti, kendini büyük görmesidir.” buyuruyor.

Bir şeyler bilen kimse kendini büyük, bunları bilmeyenleri de hakir ve aşağı görür. Onlardan her zaman saygı ve hizmet bekler. Başkalarını aşağı gördüğü için onların halinden endişeye düşer. Böyle kimseler ilmi arttıkça daha çok tehlikeye düşer. Fakat tevazu ehlinin ilmi artarsa, tevazuu da artar. (Allah’tan ancak alimler korkar) ayet-i kerimesi, tevazu ehli alimleri bildirmektedir.

Denilir ki; ilim silah gibidir. Düşman elinde zararı, dostun elinde faydası olur. Yani ilim, kibirlinin kibrini, tevazu ehlinin tevazuunu artırır. İlim yağmur gibidir. Yağmur temiz olarak yağar, bitkilerin kökleri bu suyu emer, kendi vasfına çevirir. Aynı yağmur suyu, biberi acılaştırırken, karpuzu tatlılaştırır. Temiz olan ilim de kibirliyi azdırır, mütevazinin de tevazuunu artırır.

İnsan kendindeki iyilikleri, nimetleri, güzellikleri kendinden bilirse, Allahın verdiğini düşünmezse, övünmek olur. Verilen bu nimetlerin Allah’tan geldiğini bilir, kendinin eksik olduğunu düşünürse şükür olur.

Babaları ile övünenler, dedeleri ile övünenler, tanıdığı bir devlet adamıyla övünenler, çocuğunun konumuyla övünenler, unutmamalılar ki Kabil, Adem A.S.’ın oğlu idi. Yam da Nuh A.S.’ın oğluydu. Babalarının Peygamber olması, bunları küfürden kurtarmadı. İnsanın övündüğü dedeleri, bir avuç toprak oldu.

Kendinizi (övüp övüp) temize çıkarmayın. Allah, kimin takvâ sahibi olduğunu çok iyi bilir. (Necm Suresi: 32)

Hz. Ebu Bekir (r.a) kendisi övüldüğü zaman utancından ve Allah korkusundan dolayı el açıp şöyle dua etmiş: “Ey Rabbim! Sen beni benden daha iyi bilirsin. Ben de kendimi başkalarından daha iyi bilirim. Ey Alemlerin Rabbi! Halkın bende zannettiği iyilik ve faziletleri bana nasip et ve bende olup halkın bilmedikleri günahlarımı af et! Söyledikleri güzel özellikler karşılığında beni, kendini beğenmişlik ve gurur gibi şeylerden koru!”

Rabbimiz, bizleri senin övdüğün kullardan olmayı nasip eylesin! Rabbim, bizleri övme ve övülme hastalığından muhafaza eylesin!